Báo Nhật – Gần 75 năm sau kết thúc Thế chiến thứ hai, Nhật Bản và Nga đang tiến gần hơn bao giờ hết đến một hòa ước. Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đang dùng hết vốn liếng chính trị cho nhiệm vụ cuối cùng này.
Thủ tướng Nhật Shinzo Abe trong lần viếng mộ thân phụ – cố ngoại trưởng Shintaro Abe hồi năm 2015 – Ảnh: REUTERS
Theo Đài NHK của Nhật, nhân dịp viếng mộ cha – cố ngoại trưởng Shintaro Abe mới đây, Thủ tướng Shinzo Abe đã thề sẽ dốc mọi nỗ lực để đạt được một thỏa thuận về Lãnh thổ phương Bắc/quần đảo nam Kuril với Nga – rào cản duy nhất khiến hai nước không thể ký hòa ước từ sau Thế chiến thứ hai.
“Cha tôi lúc sinh thời đã tìm cách tháo gỡ nút thắt trong quan hệ Nhật Bản – Liên Xô, tức vấn đề Lãnh thổ phương Bắc và hòa ước giữa hai nước. Do đó, tôi sẽ làm hết sức mình để đặt dấu chấm hết cho tranh chấp này” – Thủ tướng Abe giãi bày.
Nhà lãnh đạo Nhật tiết lộ thêm: “Tôi thề trước bàn thờ tổ tiên mỗi ngày rằng sẽ làm hết sức để hoàn thành nghĩa vụ của mình, vì ngay trong năm nay sẽ có một bước ngoặt lịch sử”.
Ông Abe không nói rõ “bước ngoặt lịch sử” là gì nhưng người ta có thể đoán.
Vài tháng qua, Tokyo đã rất nỗ lực tìm tiếng nói chung với Matxcơva trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ và ký hòa ước, đây là chủ đề chính của các cuộc hội đàm gần đây giữa ông Abe và Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Theo báo Yomiuri Shimbun ngày 8-1, các nguồn tin trong Chính phủ Nhật cho biết họ có ý định đề xuất với Nga rằng cả hai bên sẽ cùng từ bỏ quyền đòi bồi thường liên quan đến quần đảo Kuril/Lãnh thổ phương Bắc trong quá trình đàm phán ký hòa ước.
Ngoài ra, Tokyo cân nhắc tự xuất tiền ngân khố để bồi thường cho nhóm cư dân bị mất đất từng sống ở Lãnh thổ phương Bắc/quần đảo Kuril mà không yêu cầu Matxcơva chi trả. Và đổi lại, Nhật mong muốn phía Nga sẽ không đưa ra yêu sách bồi thường nào.
Đầu tháng 12-2018, Nga và Nhật đã chỉ định các đại diện lãnh đạo đặc biệt tham gia đàm phán hòa ước. Dẫn đầu đoàn Nga là Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Igor Morgulov.
Trước đó không lâu, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố Nga sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ của mình theo Tuyên bố chung Liên Xô – Nhật Bản năm 1956 – tức trao cho Nhật 2 trong số 4 đảo thuộc quần đảo nam Kuril, với điều kiện Tokyo công nhận kết quả của Thế chiến thứ 2.
Theo ông Lavrov, trong các cuộc đàm phán tháng 11-2018 tại Singapore, hai nước đã đồng ý ký hòa ước dựa trên Tuyên bố chung 1956, tuy nhiên chi tiết thỏa thuận cần phải thảo luận thêm.
Điểm lại lịch sử: Vào giữa thế kỷ 20, trong hoàn cảnh Chiến tranh lạnh đang diễn ra, nhà lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushev muốn trả lại cho Nhật 2 hòn đảo thuộc quần đảo Nam Kuril, đi kèm hòa ước là yêu cầu Nhật trở thành nhà nước trung lập theo mô hình Thụy Sĩ hoặc Cộng hòa Áo.
Tuy nhiên, sau đó Nhật từ chối ký hòa ước với Liên Xô dưới sức ép của Mỹ. Washington dọa nếu Tokyo từ bỏ yêu sách với hai đảo Kunashiri (Kunashir) và Etorofu (Iturup), Mỹ sẽ không trả lại Quần đảo Ryukyu trong đó có đảo Okinawa. Theo Hòa ước San Francisco, khu vực này khi đó đang do Mỹ kiểm soát.
Vì tranh chấp này nên Nga và Nhật không thể có một nền hòa bình chính thức và nâng tầm mối quan hệ dù hơn 70 năm đã trôi qua kể từ khi Thế chiến thứ hai kết thúc.
